In september concludeerde het RIVM dat alcoholgebruik onze maatschappij jaarlijks zo’n 2,6 miljard euro kost. Het instituut suggereerde vervolgens om de accijnzen op alcohol met 50 procent te verhogen, omdat dat de samenleving alleen maar ten goede zou komen.
Die berekeningen ‘zijn echter op drijfzand gebouwd’, zo schrijven promovendi Albert Jan Hummel, Matthijs Oosterveen en hoogleraar economie Bas Jacobs vandaag in economenblad ESB. “Het is niet ondenkbaar dat het RIVM-rapport de baten van alcoholconsumptie met vele miljarden onderschat.”
Op verzoek van de Tweede Kamer maakte het RIVM een zogenaamde maatschappelijke kosten-batenanalyse. Daarin wordt niet alleen gekeken naar concrete opbrengsten zoals accijnzen en concrete kosten zoals in de gezondheidszorg, maar wordt een schatting gemaakt van de maatschappelijke kosten en baten. Daarin wordt ook ‘het geluksgevoel’ van consumenten meegenomen, zo beschreef het RIVM.
De economen stellen nu dat die aanpak op zich wel kan, maar dat het RIVM niet de algemeen geldende leidraad voor dergelijke analyses volgt. In het artikel schrijven ze dat maatschappelijke kosten van vroegtijdig overlijden, verlies van arbeidsproductiviteit en verlies van kwaliteit van leven dubbel worden geteld. In dat ‘geluksgevoel’ verdisconteren consumenten voor een groot deel zelf al de nadelen van alcoholgebruik, schrijven de economen en daar heeft het RIVM geen rekening mee gehouden.
Daarnaast heeft het RIVM verkeerd berekend hoe consumenten reageren op prijsverhogingen. De berekeningen zijn gebaseerd ‘op een misvatting’. Volgens de drie economen zullen consumenten veel minder vaak hun glaasje laten staan als de alcoholaccijns omhoog gaat dan het RIVM veronderstelt.
Hummel, Oosterveen en Jacobs presenteren hun eigen berekeningen met veel grotere slagen om de arm dan het RIVM. Maar als zij de veronderstelde rekenfouten eruit halen kóst alcoholgebruik de maatschappij geen 2,6 miljard euro maar levert het juist 1,7 miljard euro op.
De conclusie van het RIVM is “dat een algehele drooglegging of elk beleid dat alcoholconsumptie ontmoedigt leidt tot een stijging van de maatschappelijke welvaart”, aldus de drie economen. Zij vervolgen: “Deze conclusies kunnen op basis van het RIVM-rapport echter niet worden getrokken. De onderzoekers zouden hun werk beter kunnen overdoen.”
