Matige alcoholconsumptie kan onderdeel zijn van een gezonde leefstijl. Het kan zelfs een positief effect hebben op de gezondheid. Dat blijkt uit de resultaten van ruim 30 jaar wetenschappelijk onderzoek. Maar bij te veel of onverantwoord drinken kan alcohol ernstige lichamelijke en sociale problemen veroorzaken.
Alcoholconsumptie heeft verschillende effecten op de hersenen van volwassenen. Een matige hoeveelheid alcohol kan een prettig gevoel geven en helpt te ontspannen. Toch werken de hersenen ook na het drinken van 1-3 glazen al minder goed dan normaal en is het reactievermogen minder goed. Uit onderzoek is gebleken dat de functie van alcohol in de hersenen niet simpelweg alle processen in de hersenen onderdrukt, maar dat alcohol heel specifieke effecten heeft op bepaalde neurotransmitters (boodschappers) en receptoren (eiwitten die boodschappen ontvangen en doorgeven) in de hersenen. Matige alcoholconsumptie vermindert angst en versoepelt mede daardoor de sociale contacten. Enkele belangrijke mechanismen zijn hieronder nader toegelicht (Chastain, 2006; Tabakoff, 1999).
Matige alcoholconsumptie heeft een opwekkend effect. Dit hangt samen met de aanmaak van activerende neurotransmitters zoals dopamine en noradrenaline. Activering gaat hierbij samen met een gevoel van euforie (welbevinden en zelfvertrouwen) en vrolijkheid. Ook andere neurotransmitters, zoals het door het lichaam zelf aangemaakte serotonine, spelen hierbij een rol.
Matige alcoholconsumptie heeft een angstreducerende effect; mensen zijn minder angstig in sociale situaties en in situaties van gevaar. Deze effecten zijn het gevolg van de werking van de belangrijkste stimulerende en remmende systemen van de hersenen. Deze hangen samen met de neurotransmitters glutamaat, GABA (γ-aminoboterzuur) en de daaraan gerelateerde receptoren.
Er zijn de laatste jaren diverse studies uitgevoerd naar het effect van alcoholconsumptie op het risico op dementie. De resultaten van een aantal goed uitgevoerde epidemiologische studies geven indicaties dat matige alcoholconsumptie bij oudere mensen het risico op het ontwikkelen van dementie reduceert, zie hiervoor de factsheet ‘Matige alcoholconsumptie en dementie’.